uit de oude doos en

het archief

Vrij spel is een roman gebaseerd op de belevenissen van mijn oma, Ellis Brandon, tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op 10 mei 1940 was ze 17 jaar. Ze woonde met haar vader en stiefmoeder Tanti in Heemstede. 

Ellis rolde via haar toenmalige vriendje Herman direct in het verzet. 'Je laten bezetten, dat deden we niet. Dat is nooit een optie geweest.'

Ze koerierde voor Het Parool en Vrij Nederland en begeleidde haar vriendje naar afspraken met Wiardi Beckman en Van Roijen. In 1942 kwam de Gestapo hen op het spoor. Ze belden bij Herman thuis aan en stonden even later ook bij Ellis op de stoep. Die nacht besloot ze te gaan onderduiken en vanaf dat moment logeerde zij met Herman om de zoveel dagen op een ander adres. 

De enige plek waar ze wat langer dan een paar dagen konden blijven, was een verzorgingstehuis aan de Mathenesserlaan in Rotterdam. Ellis was er dienstmeisje en Herman kreeg het zolderkamertje. Tegen Herman was inmiddels een arrestatiebevel uitgevaardigd, de SD had duizend gulden over voor de tip die tot zijn arrestatie zou leiden. Toen bleek dat het verzorgingstehuis ook geen veilig adres meer was, besloten ze naar Engeland te vluchten en zich daar bij de regering aan te sluiten. Vanuit Londen konden ze wellicht meer betekenen dan ondergedoken in Nederland.

Ruim acht maanden deed ze er over om van Amsterdam naar Londen te komen. Vrij spel is gebaseerd op de onderduik en de vlucht van Ellis. En hoe deze periode in haar leven nog steeds van invloed is.

Het schrijven van dit verhaal is voor mijzelf ook een ontdekkingsreis geweest, via de gesprekken met mijn oma, naar sepia-kleurige foto's in oude reiskoffers en van het Nationaal Archief en het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie naar het ministerie van Defensie en de Kanselarij der Nederlandse Orden, die de onderscheidingen voor oorlogshelden registreert. In 1943 sloeg Ellis in Londen het aanbod voor een Kruis van Verdienste af. Later, op 29 december 1980, ontving zij alsnog een Verzetsherdenkingskruis.

Ellis is nu de laatste vrouwelijke Engelandvaarder die nog leeft.

Hiernaast jeugdfoto's van Ellis, uit de oude doos. En daaronder, uit het Rijksarchief, een kopie van het verhoor dat is opgetekend in 1944 naar aanleiding van haar aankomst in Engeland.